| Temat spotkania i czas trwania |
Najważniejsze problemy poruszane w czasie spotkania |
Propozycje materiałów samokształceniowych |
Planowane działania w sieci |
1. Integracja grupy
(4 godz. dydaktyczne) |
1. Omówienie celów i założeń projektu sieciowego. Ustalenie planu działania sieci.
2. Krótkie wprowadzenie: informacja o rodzajach źródeł, które wykorzystujemy w pracy; cele i metody pracy ze źródłem historycznym.
3. Praca w grupach: analiza i ocena arkuszy egzaminacyjnych z historii i WOS-u pod kątem pracy na lekcjach.
4. Warsztaty pracy ze źródłem: przykład „dobrej praktyki” (45-minutowa lekcja przygotowana np. przez koordynatora).
5. Dyskusja na temat zapisów podstawy programowej dotyczącej historii i WOS-u, uwzględniającej zwłaszcza pracę ze źródłami.
6. Źródła oralne w warsztacie nauczyciela historii i na lekcjach edukacji historycznej oraz obywatelskiej.
7. Wspólne omówienie warsztatów. |
Scenariusz spotkania z koordynatorem
Przegląd materiałów egzaminacyjnych i przykładowych zadań egzaminacyjnych pod kątem doboru źródeł:
• Centralna Komisja Egzaminacyjna − arkusze egzaminacyjne maturalne z historii i wiedzy o społeczeństwie z lat 2005–2011;
• CKE – arkusze gimnazjalne z lat 2002–2011;
• CKE – informator gimnazjalny;
• CKE – przykładowe zestawy zadań z historii i WOS-u (www.cke.edu.pl).
Instytut Badań Edukacyjnych – komentarze do zadań i przykłady narzędzi dydaktycznych do nowej podstawy programowej (www.bnd.ibe.edu.pl).
Jedna z antologii źródłowych, wykorzystywanych na lekcjach historii i WOS-u, np.:
• Wiek V–XV w źródłach, red. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, WN PWN, Warszawa 1997.
• Wiek XVI–XVIII w źródłach, red. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, WN PWN, Warszawa 1997.
• Wiek XIX w źródłach, red. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, WN PWN, Warszawa 1998.
Zbiór artykułów dotyczących obecności źródeł na lekcjach historii, np. źródeł oralnych:
• Toruńskie Spotkania Dydaktyczne III. Źródła w edukacji historycznej, red. S. Roszak, SOP, Toruń 2006.
Przykładowe opracowanie poświęcone źródłom kartograficznym:
• W. Ostrowski, J. Pasławski, Przedmiot kartografii i jej powiązania z innymi naukami, [w:] Wprowadzenie do kartografii i topografii, red. J. Pasławski, Nowa Era, Warszawa 2006. |
• Dzielenie się pomysłami metodycznymi, np. scenariuszami lekcji.
• Wyszukiwanie ciekawych inspiracji do rozmowy – praca z portalami internetowymi.
• Wspólne tworzenie netografii, czyli zbioru linków do zasobów internetowych związanych z historią i WOS-em.
• Dyskusja na forum na temat zapisów podstawy programowej dotyczącej historii i WOS-u, uwzględniającej zwłaszcza pracę ze źródłami.
• Dyskusja na temat różnorodnych wydawnictw źródłowych i ulubionych książek oraz innych tematów historycznych, zainicjowana przez uczestników sieci.
• Dyskusja na forum na temat wyboru tematu na kolejne zajęcia; ustalenie na forum, kto z uczestników sieci poprowadzi kolejne warsztaty pracy ze źródłem. |
2. Źródło pisane
(4 godziny dydaktyczne) |
1. Warsztaty pracy ze źródłem pisanym – przykład „dobrej praktyki” (45-minutowa lekcja przygotowana przez jednego z uczestników sieci).
2. Wspólne omówienie warsztatów.
3. Prezentacja własnych, najlepszych doświadczeń w pracy ze źródłami tekstowymi.
4. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak wykorzystać fragmenty polskich kronik średniowiecznych przy realizacji tematów dotyczących historii Polski w średniowieczu.
5. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. analiza różnorodnych trudności i problemów pojawiających się podczas pracy z materiałami staropolskimi; fragmenty konstytucji sejmowych, diariuszy; pamiętników, etc.
6. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak wykorzystać fragmenty wspomnień, dzienników XX-wiecznych autorów do studiów nad historią Polski w XX stuleciu; np. zagadnienia związane z życiem codziennym. |
Scenariusz spotkania z koordynatorem
• J. Maternicki, C. Majorek, A. Suchoński, Dydaktyka historii, WN PWN, Warszawa 1994.
Przegląd materiałów egzaminacyjnych i przykładowych zadań egzaminacyjnych pod kątem doboru źródeł:
• CKE – arkusze egzaminacyjne maturalne z historii i wiedzy o społeczeństwie z lat 2005–2011;
• CKE – arkusze gimnazjalne z lat 2002–2011;
• CKE – informator gimnazjalny;
• CKE – przykładowe zestawy zadań z historii i WOS-u (www.cke.edu.pl).
IBE – komentarze do zadań i przykłady narzędzi dydaktycznych do nowej podstawy programowej (www.bnd.ibe.edu.pl).
Jedna z antologii tekstów źródłowych, wykorzystywanych na lekcjach historii i WOS-u, np.:
• cytowane powyżej 4-tomowe opracowanie, red. M. Sobańska- Bondaruk, S.B. Lenard, WN PWN, Warszawa 1997–1998.
Możliwe inne antologie tekstów źródłowych, wykorzystywane na lekcjach historii, np.:
• Pytania do przeszłości. Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, WSiP, 5 tomów: I. Starożytność klasyczna (M. Węcowski); II. Średniowiecze (M. Tymowski); III. Dzieje nowożytne 1492–1815 (T. Cegielski, K. Zielińska); IV. Dzieje nowożytne i najnowsze 1815−1939 (G. Szelągowska, K. Szelągowska); V. Dzieje najnowsze po 1939 roku (J. Kochanowski).
• T. Mosiek, Ćwiczenia ze źródłami. Gimnazjum. Starożytność, średniowiecze, Arka, Poznań 2001.
• Dostępne wciąż w szkołach: zeszyty edycji Polskiego Towarzystwa Historycznego (61 zeszytów) „Teksty źródłowe do nauki historii w szkole”, Warszawa, 1959−1961 albo zeszyty edycji międzywojennej (60 zeszytów), „Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej”, Kraków, 1923−1924.
Przegląd jednej z serii podręcznikowych obecnych na rynku (np. GWO, Wyd. Szkolnego PWN, WSiP, Nowa Era, OPERON).
Fragmenty wspomnień, pamiętników i dzienników XX-wiecznych autorów/autorek, np.:
• Dzienniki, M. Dąbrowska (dostępna edycja 3-tomowa 1914−1945 i 4-tomowa 1945−1965, Czytelnik, Warszawa 1996−1998 oraz pełna edycja 13-tomowa 1914–1965, wyd. PAN, Warszawa 2009). |
• Dzielenie się pomysłami metodycznymi (np. scenariuszami lekcji) oraz własnymi doświadczeniami związanymi z edukacją historyczną i obywatelską w zakresie wykorzystania materiałów tekstowych.
• Wspólne tworzenie netografii, czyli zbioru linków do zasobów internetowych związanych z materiałami tekstowymi, potrzebnymi na lekcjach historii i WOS-u, np. do historii XX w.
• Dyskusja na forum na temat zapisów podstawy programowej dotyczącej historii i WOS-u, uwzględniającej zwłaszcza pracę ze źródłami tekstowymi.
• Wymiana informacji o bieżących publikacjach historycznych, wystawach muzealnych, etc. oraz wydawnictwach edukacyjnych; wymiana poglądów na tematy własnych pasji historycznych, lektur, stron internetowych.
• Ustalenie na forum kto z uczestników sieci poprowadzi kolejne warsztaty pracy ze źródłem; przedstawienie na forum eksperta zaproszonego na kolejne spotkanie i planu dalszej pracy. |
3. Multimedia
(4 godziny dydaktyczne) |
1. Warsztaty pracy ze źródłem multimedialnym – przykład „dobrej praktyki” (45-minutowa lekcja przygotowana przez jednego z uczestników sieci).
2. Wspólne omówienie warsztatów.
3. Dyskusja na temat możliwości wykorzystania źródeł multimedialnych na zajęciach z historii i WOS-u.
4. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak skonstruować zadanie domowe z wykorzystaniem źródła internetowego.
5. Spotkanie z ekspertem – specjalistą od multimediów, z dużym doświadczeniem w wykorzystywaniu multimediów w pracy dydaktycznej (np. spotkanie w formie wywiadu). |
Scenariusz spotkania z koordynatorem
Literatura:
• J. Maternicki, Cz. Majorek, A. Suchoński, Dydaktyka historii, WN PWN, Warszawa 1994.
• J. Morbitzer, Współczesna technologia kształcenia. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1997.
• J. Morbitzer, B. Siemieniecki, Komputerowe ABC dla nauczyciela humanisty, WSP, Kraków 1994.
• Multimedia w edukacji historycznej i społecznej, red. J. Rulka, B. Tarnowska, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002.
• Historia, dydaktyka, media, red. B. Tarnowska, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002.
• Pakiet multimedialny (np. GWO, PWN, WSiP, Nowa Era, OPERON).
Propozycje podane przez eksperta.
Strona jednego z muzeów polskich bądź obcych, np. Muzeum w Wilanowie (www.wilanow-palac.pl/pasaz). |
• Dzielenie się pomysłami metodycznymi (np. scenariuszami lekcji) i własnymi doświadczeniami związanymi z edukacją historyczną oraz obywatelską.
• Wyszukiwanie inspiracji do rozmowy – praca z portalami internetowymi.
• Wspólne tworzenie netografii, czyli zbioru linków do zasobów internetowych związanych z multimediami na lekcjach historii i WOS-u.
• Dyskusja na forum na temat zapisów podstawy programowej dotyczącej historii i WOS-u oraz możliwości wykorzystania multimediów do realizacji jej zapisów.
• Ustalenie na forum kto z uczestników sieci poprowadzi kolejne warsztaty ze źródłem; wybór osób, które na kolejne spotkanie przygotują informację/prezentację o najciekawszych pakietach źródeł ikonograficznych do nauki historii i WOS-u.
• Wymiana poglądów po spotkaniu z ekspertem. |
4. Źródło ikonograficzne
(4 godziny dydaktyczne) |
1. Warsztaty pracy ze źródłem ikonograficznym – przykład „dobrej praktyki” (45-minutowa lekcja przygotowana przez jednego z uczestników sieci).
2. Wspólne omówienie warsztatów.
3. Krótkie wprowadzenie: rodzaje źródeł ikonograficznych i ich rola w edukacji historycznej i obywatelskiej.
4. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak wykorzystać malarstwo Jana Matejki na lekcjach historii.
5. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak wykorzystać pocztówki na lekcjach historii i WOS-u.
6. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak wykorzystać fotografię na lekcjach historii i WOS-u.
7. Prezentacja najciekawszych pakietów źródeł ikonograficznych do nauki historii i WOS-u, przygotowana przez jednego z uczestników sieci. |
Scenariusz spotkania z koordynatorem
Literatura:
• J. Maternicki, Cz. Majorek, A. Suchoński, Dydaktyka historii, WN PWN, Warszawa 1994.
• A. Suchoński, Zmitologizowane wątki dziejów Polski w zagranicznych podręcznikach do nauczania historii [w:] Toruńskie Spotkania Dydaktyczne I. Tradycja i mity w edukacji historycznej w dobie reformy, SOP, Toruń 2004, s. 109−118.
• J. Krawczyk, Matejko i historia, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1990.
• M. Poprzęcka, Czas wyobrażony. O sposobach opowiadania w polskim malarstwie XIX w., Wydawnictwo UW, Warszawa 1986.
• Materiały ikonograficzne Ośrodka Karta – publikowane w kwartalniku „Karta” numery 1–68 – wkładki zawierają tematy „Karty”; poza tym baza fotografii Karty (www.karta.org.pl). Wydawnictwa albumowe zawierające pocztówki XIX–XX-wieczne, np. wrocławskiego historyka Pawła Banasia:
• P. Banaś, Orbis Pictus. Świat dawnej karty pocztowej Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005;
• P. Banaś, Oswajanie Ziem Odzyskanych. Dolny Śląsk na pocztówkach pierwszej powojennej dekady i rozmowa o tej publikacji (www.wroclaw.gazeta.pl). Obecność źródeł ikonograficznych w materiałach egzaminacyjnych i przykładowych zadaniach systemu egzaminacyjnego:
• CKE – arkusze egzaminacyjne maturalne z historii i wiedzy o społeczeństwie z lat 2005–2011;
• CKE – arkusze gimnazjalne z lat 2002–2011;
• CKE – informator gimnazjalny;
• CKE – przykładowe zestawy zadań z historii i WOS-u (www.cke.edu.pl).
IBE – komentarze do zadań i przykłady narzędzi dydaktycznych do nowej podstawy programowej (www.bnd.ibe.edu.pl).
Przegląd jednej z serii podręcznikowych obecnych na rynku (np. GWO, Wyd. Szkolnego PWN, WSiP, Nowa Era, OPERON) pod kątem wykorzystywania źródeł ikonograficznych. |
• Dzielenie się pomysłami metodycznymi (np. scenariuszami lekcji) i własnymi doświadczeniami związanymi z miejscem materiałów ikonograficznych na lekcjach historii i WOS-u.
• Wyszukiwanie w internecie ciekawych materiałów ikonograficznych, szczególnie fotografii, pocztówek, materiałów propagandowych (w tym karykatur) do wykorzystania na lekcjach edukacji historycznej i obywatelskiej.
• Wspólne tworzenie netografii, czyli zbioru linków do ciekawych zasobów internetowych związanych z zasobami ikonicznymi historii i WOS-u; dyskusja na forum na temat najciekawszych źródeł ikonograficznych do nauki historii i WOS-u.
• Dyskusja na forum na temat zapisów podstawy programowej dotyczącej historii i WOS-u, uwzględniającej zwłaszcza pracę ze źródłami ikonograficznymi.
• Ustalenie na forum kto z uczestników sieci poprowadzi kolejne warsztaty pracy ze źródłem statystycznym; przedstawienie na forum eksperta, który będzie gościem następnego spotkania oraz zaprezentowanie planu tego spotkania. |
5. Źródło statystyczne
(4 godziny dydaktyczne) |
1. Warsztaty pracy ze źródłem statystycznym – przykład „dobrej praktyki” (45-minutowa lekcja przygotowana przez jednego z uczestników sieci).
2. Wspólne omówienie warsztatów.
3. Krótkie wprowadzenie: rodzaje źródeł statystycznych i ich zastosowania w warunkach lekcyjnych.
4. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak wykorzystać materiały statystyczne do zaplanowania i przeprowadzenia lekcji gimnazjalnej o społeczeństwie XIX-wiecznym.
5. Praca w grupach nad konkretnymi problemami edukacyjnymi, np. jak wykorzystać materiały statystyczne do zaplanowania i przeprowadzania lekcji w szkołach ponadgimnazjalnych o społeczeństwie II RP.
6. Spotkanie z ekspertem – specjalistą od statystyki (np. spotkanie w formie warsztatu – zasad „czytania” źródeł statystycznych na przykładzie materiałów statystycznych spisu powszechnego z 1931 r. w Polsce).
7. Podsumowanie i ewaluacja pracy sieci. |
Scenariusz spotkania z koordynatorem
Literatura:
• J. Maternicki, Cz. Majorek, A. Suchoński, Dydaktyka historii, WN PWN, Warszawa 1994.
• S. Szulc, Metody statystyczne, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1968 i wyd. następne.
• J. Michalewicz, Elementy demografii historycznej, PWN, Warszawa 1979.
• W. Pruss, Statystyka na lekcji historii, [w:] Biuletyn Maturalny z Historii CKE nr 5 (www.cke.edu.pl).
• A. Zielińska-Nowicka, Struktury demograficzne ludności w ujęciu statystycznym i historycznym [w:] Toruńskie Spotkania Dydaktyczne III. Źródła w edukacji historycznej, red. S. Roszak, SOP, Toruń 2006, s. 76−82.
• D. Konieczka-Śliwińska, Źródło statystyczne w edukacji historycznej i obywatelskiej. Uwagi metodyczne [w:] Toruńskie Spotkania Dydaktyczne III. Źródła w edukacji historycznej, red. S. Roszak, SOP, Toruń 2006, s. 127−131.
Wydawnictwa źródłowe Głównego Urzędu Statystycznego:
• Historia Polski w liczbach I. Państwo i społeczeństwo, Warszawa 2003.
• Historia Polski w liczbach. Gospodarka, GUS, Warszawa 2006.
Obecność źródeł statystycznych w materiałach egzaminacyjnych i przykładowych zadaniach systemu egzaminacyjnego:
• CKE – arkusze egzaminacyjne maturalne z historii i wiedzy o społeczeństwie z lat 2005–2011;
• CKE – arkusze gimnazjalne z lat 2002–2011;
• CKE – informator gimnazjalny;
• CKE – przykładowe zestawy zadań z historii i WOS-u (www.cke.edu.pl);
• IBE – komentarze do zadań i przykłady narzędzi dydaktycznych do nowej podstawy programowej (www.bnd.ibe.edu.pl).
Materiały warsztatowe przygotowane przez autora scenariusza. |
• Dzielenie się pomysłami metodycznymi (np. scenariuszami lekcji) i własnymi doświadczeniami związanymi z edukacją historyczną oraz obywatelską z wykorzystaniem źródeł statystycznych; trudności w dostępie i analizie.
• Wyszukiwanie w internecie ciekawych materiałów i inspiracji do rozmowy o źródłach statystycznych, np.: www.epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/ page/portal/eurostat/home; www.stat.gov.pl/gus.
• Wspólne tworzenie netografii, czyli zbioru linków do zasobów internetowych związanych ze statystyką na lekcjach historii i WOS-u.
• Dyskusja na forum na temat zapisów podstawy programowej dotyczącej historii i WOS-u, uwzględniającej zwłaszcza pracę ze źródłami statystycznymi (głównie w zakresie historii XIX i XX w. oraz WOS-u).
• Publikacja na forum wyników ewaluacji pracy sieci.
• Rozmowa o przyszłości i planowanie dalszych działań. |