Cele szczegółowe

Tematyka spotkań oraz aktywności między spotkaniami

Proponowane formy i metody pracy

Uczestnik spotkań odbywających się w ramach sieci potrafi:

1. Opisać klimat szkoły z różnych perspektyw.
2. Dostosowywać poznane narzędzia diagnostyczne i badawcze klimatu społecznego do realiów  zarządzanej szkoły oraz zdiagnozować jej klimat społeczny.
3. Analizować dane uzyskane w toku badań własnych klimatu społecznego.
4. Aktywnie współpracować z rodzicami i nauczycielami nad tworzeniem programów: wychowawczego i profilaktyki.
5. Wykorzystywać poznane techniki usprawniające komunikację do poprawy klimatu społecznego szkoły.
6. Tworzyć ramy etosu nauczyciela we współpracy z radą pedagogiczną.
7. Analizować i oceniać dane uzyskane z ewaluacji.
8. Przewodzić procesom, zmierzającym do poprawy klimatu społecznego szkoły i ochrony uczniów przed zagrożeniami.

1. Koncepcje i definicje klimatu społecznego.
2. Identyfikacja realizowanych przez szkołę celów. Sposoby budowania pozytywnego klimatu społecznego szkoły.
3. Tworzenie narzędzi diagnostycznych klimatu społecznego.
4. Diagnozowanie klimatu społecznego szkoły oraz czynników ryzyka
   i czynników chroniących.
5. Autoewaluacja klimatu społecznego szkoły.
6. Partycypacyjny model tworzenia programów: wychowawczego
   i profilaktyki.
7. Badanie oczekiwań rodziców wobec szkoły w aspekcie wspierania ich w wychowywaniu.
8. Trening umiejętności wychowawczych.
9. Współpraca szkoły
   z rodzicami.
10. Ewaluacja procesów wychowawczych i profilaktycznych i ocena oddziaływań szkoły podjętych w sferze budowania przyjaznego klimatu społecznego.

1. Analiza przepisów prawa dotyczących tworzenia programów: wychowawczego
   i profilaktyki; poznanie narzędzi implementacji tych programów.
2. Tworzenie bazy dobrych praktyk wychowawczych szkoły (wspierająca rola szkoły).
3. Opracowanie tzw. Partycypacyjnego modelu tworzenia programów: wychowawczego i profilaktyki.
4. Zorganizowanie spotkania
   z rodzicami (badanie za pomocą kwestionariusza ankiety lub wywiadu).
5. Opracowanie materiałów.
6. Warsztat praktycznych umiejętności wychowawczych.
7. Tworzenie ram etosu nauczyciela wychowawcy.
8. Przeprowadzenie szkolenia dla nauczycieli (technik warsztatowych poznanych na spotkaniu).
9. Przeprowadzenie spotkania z wychowawcami w celu analizy aktualnych programów: wychowawczych i profilaktyki.
10. Ocena współpracy szkoły
    z rodzicami.
11. Samodoskonalenie: opracowanie algorytmu działań dyrektora jako lidera procesów wychowawczych w szkole.
12. Samodoskonalenie: analiza opracowania R. Otręby Klimat szkolny w badaniach międzynarodowych szkół grupy wyszehradzkiej.
13. Praca na platformie internetowej: przygotowywanie koncepcji i narzędzi do ewaluacji klimatu społecznego.
14. Zapoznanie się z koncepcją Leassons Learned i oceną szkoleń wewnętrznych wg modelu Kirkpatricka.
15. Wypełnienie ankiety ewaluacyjnej (po zakończeniu rocznej pracy w ramach sieci współpracy)

Uwagi 

Spotkania zostały pomyślane jako zajęcia warsztatowe. Taka forma ma pomóc w wypracowaniu rozwiązań dotyczących wskazanego obszaru pracy szkoły, przygotować uczestników do ich wdrożenia, a także zintegrować dyrektorów szkół wokół poruszanych zagadnień.

Pomiędzy spotkaniami uczestnicy doskonalą się (np. czytają literaturę, tworzą narzędzia, wymieniają się doświadczeniami, wprowadzają konkretne działania w swoich szkołach). Taka formuła wymaga od członków sieci dużej aktywności. Przy omówieniu pojawiających się kwestii warto wykorzystywać narzędzia nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych.

Program sieci w całości uwzględnia uwarunkowania prawne (ustawa o systemie oświaty, ustawa Karta Nauczyciela i akty wykonawcze do tych ustaw).

Tworzenie szkolnych (wewnętrznych) regulacji powinno mieć charakter partycypacyjny, co oznacza wzrost udziału różnych podmiotów (w tym w szczególności rodziców i uczniów), a co za tym idzie zwiększenie poziomu odpowiedzialności za wychowanie i profilaktykę.

Spotkanie 1.

Spotkanie stacjonarne

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Klimat szkoły jako społeczna atmosfera środowiska edukacyjnego.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Wprowadzenie. „Wspólne zadanie” - ćwiczenie wprowadzającego

Po wykonaniu ćwiczenia (załącznik 50) prowadzący inicjuje dyskusję:

• Jakimi słowami można opisać „klimat”, który wytworzył się w czasie ćwiczenia?
• Co ułatwiało pracę, a co ją utrudniało?
• W którym momencie ćwiczenia poczuli Państwo, że działacie zespołowo?
• Co o tym zdecydowało?

Opcjonalnie można przeprowadzić podobne ćwiczenie, które bazuje na wykorzystaniu definicji:

Pogoda – chwilowy stan atmosfery w danym miejscu.

Klimat – przebieg pogody na danym obszarze ustalony na bazie wieloletnich obserwacji.

2. Koncepcje i definicje klimatu społecznego

Przeprowadzenie krótkiego wykładu na temat różnych koncepcji i definicji klimatu społecznego, w tym klimatu społecznego szkoły. Przykładowe definicje do wykorzystania – załącznik 51.

Ważna jest dyskusja na temat podanych definicji i próba stworzenia definicji „własnej” – takiej, która w opinii uczestnika spotkania będzie opisywała
w pełni klimat szkolny. Należy dopuścić, że każdy uczestnik będzie miał swoją własną definicję.

3. Identyfikowanie celów, które służą tworzeniu pozytywnemu klimatowi społecznemu szkoły – perspektywa ucznia, nauczyciela i rodzica - warsztat

Uczestnicy spotkania formułują 3 grupy. Każda z grup zajmuje się inną perspektywą:

Grupa I – perspektywa ucznia.

Grupa II – perspektywa nauczyciela.

Grupa III – perspektywa rodzica.

Zadaniem uczestników, którzy pracują w poszczególnych grupach jest – w oparciu o otrzymane materiały (załącznik nr 52)  – zidentyfikować i nazwać realizowane przez szkołę realne cele oraz wskazać przykłady konkretnych działań.

Efektem pracy grup będzie swoisty tryptyk opisujący w uogólniony sposób klimat społeczny szkół, które reprezentują uczestnicy sieci.

Każda z grup prezentuje efekty swojej pracy.

Odbywa się krótka dyskusja na temat wykorzystania obowiązujących aktów prawnych (ustawy o systemie oświaty i ustawy Karta Nauczyciela) do identyfikowania celów, których realizacja wpływa na klimat społeczny szkoły.

4. Podsumowanie spotkania.

Prowadzący spotkanie podsumowuje dyskusję i proponuje omówienie wybranych elementów, które świadczą o spójności szkoły jako systemu społecznego (wg typologii W. Poleszaka).

Elementy:

• więź emocjonalna, granice, koalicje, czas i przestrzeń, przyjaźnie,
• podejmowanie decyzji, spędzanie czasu wolnego, zainteresowania podmiotów.

Następnie uczestnicy spotkania tworzą pary i rozmawiają o tym, czy szkoły, którymi zarządzają stanowią spójny system i co o tym świadczy.

Spotkanie kończy szukanie podobieństw i różnic w tym zakresie – forum wymiany doświadczeń (zachęcenie uczestników do przeniesienia materiałów i dalszych rozmów, refleksji na platformę internetową).

Potrzebne materiały, pomoce

• Kartki z definicjami klimatu i pogody, przybory do pisania, rzutnik i ekran, flipczart.
• Załączniki 50-52.

Pomiędzy spotkaniami

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Tworzenie własnych narzędzi diagnostycznych klimatu społecznego szkoły w oparciu o skalę klimatu społecznego R. Moosa i/lub inne narzędzia.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Tworzenie „mapy pogody” zarządzanej przez siebie szkoły.

Na schematycznym rysunku budynku szkoły (załącznik nr 53) należy umieścić „dymki”, w których należy wpisać czynniki kształtujące „pogodę” w szkole (np. relacje między uczniami, komunikacja między rodzicami a nauczycielami, współpraca szkoły z lokalnymi partnerami itd.). Następnie od dymków poprowadzić kilka linii, na zakończeniu których będą wpisane ważne wydarzenia „pogodowe” z okresu 1 tygodnia.

Każdy z członków sieci wypełnioną „mapę pogody” umieszcza na platformie.

2. Zapoznanie się ze Skalą klimatu społecznego R. Moosa.

W ramach samodoskonalenia uczestnik sieci zapoznaje się z literaturą polecaną w tym opracowaniu i/lub samodzielnie poszukuje źródeł w celu zrozumienia istoty skali stworzonej przez R. Moosa.

1. Moos dla społeczności szkolnych zaproponował następujące wymiary:

Stosunki interpersonalne:

zaangażowanie, afiliacja, pomoc nauczycielska.

Rozwój osobisty:

ukierunkowanie na osiągnięcia, współzawodnictwo.

System organizacyjny:

porządek i organizacja, jasność reguł, kontrola.

3. Czat między uczestnikami sieci.

Po zapoznaniu się z literaturą poleca się uczestnikom dyskusję na czacie.

Proponowane tematy czatów:

• Jak wykorzystać skalę Moosa do badania klimatu społecznego w szkole?
• Jak funkcjonuje moje szkoła w proponowanych przez Moosa wymiarach?
• Które z wymiarów proponowanych przez Moosa wymagają w mojej szkole zwiększonej uwagi? Dlaczego?
• Co jest mocną stroną klimatu społecznego mojej szkoły? Dlaczego?
• „Mapa pogody mojej szkoły” a skala Moosa – pierwsze uwagi.
• Jak projektować narzędzia diagnostyczne klimatu społecznego szkoły?

Po czacie:

Tworzenie „dywanika” z pomysłami na opracowanie narzędzi diagnostycznych (praca na platformie internetowej).

4. Tworzenie propozycji narzędzi diagnostycznych klimatu społecznego szkoły.

Oczekuje się, że uczestnik sieci samodzielnie lub w zespołach (2–3 osoby) opracuje propozycję narzędzia, które będzie dotyczyło wybranego wymiaru (jak proponuje R. Moos) klimatu społecznego.

Na etapie opracowywania narzędzia wskazana jest „dyskusja wspierająca” pomiędzy uczestnikami. Mogą oni korzystać z platformy, spotykać się i współpracować w mniejszych zespołach itp.

Dalsza praca nad zaproponowanymi przez uczestników narzędziami będzie miała miejsce podczas drugiego spotkania stacjonarnego

Bibliografia do spotkania:

Baran J., (1983), Stosunki międzyludzkie i klimat społeczny w socjalistycznym zakładzie pracy, Warszawa: WSNS.

Fend H., (1975), Gesellschaftliche Bedingungen schulischer Sozialisation, „Soziologie der Schule” nr 1, Weinheim/Basel: Beltz, s. 15.

Louart P., (1995), Kierowanie personelem w przedsiębiorstwie, Warszawa: Poltext, s. 66–67.

Niesyty E., (2012), Wpływ klimatu społecznego organizacji na jej sprawność. Materiały dydaktyczne Politechniki Poznańskiej, [w:] Kliber M.C., Wyrwicka M.K., Analiza klimatu społecznego w wybranym przedsiębiorstwie, „Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej” nr 58 Organizacja i zarządzanie.

Poleszak W., Klimat społeczny szkoły, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.ore.edu.pl

Schejbal M., Kostuchowski P., (2008), Warsztat instruktora teatralnego, Bielsko-Biała: Bielskie Stowarzyszenie Artystyczne Teatr Grodzki.

Petlák E., (2007), Klimat szkoły, klimat klasy, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 16.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. Zm).

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U z 2014 r. poz. 191oraz z 2015 poz. 357, 1268 i 1418).

Bibliografia samokształceniowa:

Arkusz zachowania się ucznia wg B. Markowskiej.

Kulesza M., (2007), Agresja i przemoc uczniowska a klimat szkoły. Analiza porównawcza 2003–2007 [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.ore.edu.pl

Pytka L., (2000), Pedagogika resocjalizacyjna: wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Warszawa: Wydawnictwo APS im. Marii Grzegorzewskiej.

Uwagi

Pierwsze spotkanie sieci jest bardzo ważne. Od niego w dużej mierze zależeć będą warunki pracy w sieci. Niewątpliwie największe zadanie w tym momencie należy do koordynatora, który powinien umiejętnie zarządzać wiedzą, wykorzystując techniki warsztatowe i dopasowując przebieg do tematu, celów i ustalonych zasad współpracy. 

Autor zachęca do angażowania innych członków sieci w przygotowanie pierwszego spotkania. 

Zadaniem koordynatora, ale i też wszystkich członków sieci jest nieustanne dbanie o przyjazny klimat spotkań w ramach sieci i wykorzystywanie zdobytych na tej drodze doświadczeń i refleksji do pracy nad klimatem społecznym w szkołach i placówkach. Zadaniem lidera, ale i też wszystkich członków sieci jest nieustanne dbanie o przyjazny klimat spotkań w ramach sieci i wykorzystywanie zdobytych na tej drodze doświadczeń i refleksji do pracy nad klimatem społecznym w szkołach i placówkach.

Spotkanie 2.

Spotkanie stacjonarne

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Diagnozowanie klimatu społecznego szkoły oraz czynników ryzyka i czynników chroniących.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Wprowadzenie w tematykę spotkania - ćwiczenie

Osoba prowadząca spotkanie, przed omówieniem zagadnień związanych z diagnozowaniem, proponuje uczestnikom ćwiczenie wprowadzające „Moim zdaniem” (załącznik 54).

Prowadzący w podsumowaniu ćwiczenia wskazuje na następujące elementy:

• W trakcie diagnozy dokonujemy rozpoznania/rozróżnienia.
• Konieczne było posiadanie niezbędnych informacji o danej osobie.
• W drodze rozumowania dane te zostały krytycznie przez nas opracowane i pozwoliły na postawienie pewnej „diagnozy”.

2. Omówienie pojęcia „diagnoza” i jego krótka analiza kontekstowa.

Prowadzący prezentuje na slajdach wybrane definicje diagnozy (przykładowe definicje – załącznik 55).

Zadaniem osoby prowadzącej jest m.in. „przetłumaczenie” definicji na język praktyczny i odniesienie się do klimatu społecznego. W trakcie analizy najważniejsze sprawy zostają zapisane na flipczarcie.

Mapa pogody.

Po omówieniu definicji osoba prowadząca spotkanie proponuje uczestnikom pracę w grupach (4–5 osób). Każda z grup otrzymuje przygotowaną wcześniej przez prowadzącego „mapę pogody”.

Zadaniem grupy jest opracowanie kryteriów diagnozy do wskazanych na mapie wymiarów i przykładów działań, a następnie przyjrzenie się, które z narzędzi wypracowanych między spotkaniami można wykorzystać do badania wskazanych wymiarów. Każda z grup zajmuje się jednym wybranym wymiarem. Po zakończeniu ćwiczenia grupy analizują i weryfikują wybrane propozycje narzędzi oraz dyskutują nad wypracowanymi rozwiązaniami. Warto zadbać o przedstawienie na forum efektów pracy grup.

W trakcie podsumowania należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Czy znamy ogólne prawidłowości życia społeczności szkolnej? (lub: Co tworzy klimat społeczny szkoły?)
• Jak odróżnić diagnozę klimatu społecznego szkoły od zwykłego zbierania informacji?
• W jaki jeszcze inny sposób można wykorzystać opracowane przez nas narzędzia diagnostyczne klimatu społecznego szkoły?

Fotografie plakatów należy umieścić na platformie, a wybrane przez grupy narzędzia rozesłać pocztą elektroniczną do wszystkich uczestników tej sieci lub umieścić na platformie.

3. Identyfikowanie czynników ryzyka w środowisku szkolnym.

Tę cześć spotkania można rozpocząć od dyskusji nad definicją zachowań ryzykownych wg K. Ostaszewskiego (2003):

Zachowania ryzykowne – różne nieprawidłowe zachowania ucznia niebezpieczne zarówno dla zdrowia fizycznego i psychicznego, jak i dla jego otoczenia społecznego.

Jeśli w trakcie dyskusji pojawią się propozycje poszerzenia tej definicji należy ją zmodyfikować.

Uczestnicy dzielą się na 4 grupy. Każda z grup pracuje z jedną z części tabeli przedstawionej w Poradniku „Model szkolnego programu profilaktyki – propozycja” opracowanego przez Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny „Metis” w Katowicach.

Grupa I: Zagrożenia dla procesu dojrzewania fizycznego.

Grupa II: Zagrożenia dla procesu dojrzewania psychicznego.

Grupa III: Zagrożenia dla procesu dojrzewania społecznego.

Grupa IV: Zagrożenia dla procesu dojrzewania duchowego.

Uczestnicy do podanych czynników ryzyka mogą dopisać inne. Zadaniem grupy jest następnie wybranie 3–4 czynników ryzyka, które w opinii grupy stanowią największe zagrożenie w ich szkołach.

Czynniki uczestnicy nanoszą na „rybi szkielet” (załącznik 56).

Członkowie w wyznaczonym czasie wypisują na „ościach” praktyczne sposoby identyfikacji tych czynników.

Po upływie czasu pracy przeznaczonego na to zadanie, grupa zmienia stolik, analizuje wpisy oraz dopisuje kolejne sposoby identyfikacji czynników ryzyka do analizowanej grupy zagrożeń. Na zakończenie (kiedy grupa wraca do stolika, od którego zaczynała pracę) omawia się dopisane przez pozostałych uczestników pomysły.

Liderzy grup prezentują wyniki pracy.

Fotografie opracowanych rybich szkieletów warto umieścić na platformie internetowej.

4. Identyfikowanie czynników chroniących przed podejmowaniem zachowań ryzykownych.

W tej części spotkania warto pracować w tych samych grupach, co w poprzednim warsztacie. „Rybie szkielety” zostały opracowane przez wszystkich uczestników spotkania i należy przyjąć, że opisują one realnie występujące problemy szkolne, które wpływają na klimat społeczny szkoły.

Członkowie grup mają za zadanie zastanowić się nad tym, co skutecznie chroni dzieci i młodzież przed zachowaniami ryzykownymi, które zostały omówione i opisane wcześniej. Czynniki chroniące należy wypisać na kolorowych karteczkach post-it (każdy czynnik oddzielnie).

Po wykonaniu zadania każda grupa prezentuje wykonany schemat. Prowadzący powinien położyć nacisk na wspólną dyskusję omawiającą rozwiązania problemu.

Podobnie jak w poprzednim warsztacie, efekty pracy grup (plakaty) należy sfotografować, a zdjęcia umieścić na platformie.

5. Opracowanie metodologii badań nad wybranym wymiarem/obszarem klimatu społecznego w szkole.

Dla uczestników sieci na tym etapie pracy, zasadne będzie opracowanie metodologii badań nad wybranym wymiarem lub obszarem klimatu społecznego w szkole. Zespół powinien zebrać wszystkie niezbędne informacje i wnioski, usystematyzować je i zaproponować metody badawcze.

Niezbędna dla opracowania „planu działania” jest dyskusja wprowadzająca. Poniżej zamieszczono przykładowe pytania, które można zadać w trakcie dyskusji:

• Co dokładnie można zbadać za pomocą tego narzędzia?
• Jak dobrać grupę badawczą?
• Jakie czynności poprzedzą badanie? (np. powołanie zespołu badawczego, wykonanie odpowiedniej liczby kopii narzędzia, gdy będzie to kwestionariusz ankiety);
• Jakie czynności należy przeprowadzić po wykonaniu badania? (np. opracowanie statystyczne danych i analiza ilościowa – kto ją przeprowadzi?)
• W jaki sposób omówić wyniki z zespołem nauczycieli?
• Jak wyciągać wnioski?
• Jak komunikować wyniki naszego badania pozostałym członkom szkolnej społeczności?

W trakcie zastanawiania się nad kolejnymi krokami warto sporządzać notatki - w ten sposób powstanie algorytm działań badawczych.

W dyskusji, oprócz osoby moderującej należy ustalić sekretarza, który będzie zapisywał najważniejsze wnioski.

Po dyskusji odbywa się praca w grupach. Zadaniem każdej z grup jest wypracowanie algorytmu działań badawczych – praca z wykorzystaniem załącznika 57.

Zakończenie spotkania: prowadzący podsumowując spotkanie zwraca uwagę na związki na linii: klimat który mamy (diagnoza) – czynniki ryzyka, czynniki chroniące (wiedza) – klimat który wzmacnia czynniki chroniące (kierunek zmian).

Potrzebne materiały, pomoce

• Sprzęt multimedialny do prezentacji, aparat fotograficzny, kartki brystolu lub flipchart, przybory do pisania, kartki post-it, schemat „rybiego szkieletu”, kolorowe kartki A5 z wydrukiem definicji zachowań ryzykownych wg K. Ostaszewskiego.
• Załączniki 54-57.

Pomiędzy spotkaniami

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Autoewaluacja klimatu społecznego szkoły.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Zapoznanie się z narzędziami do autoewaluacji „Szkoły Promującej Zdrowie” (standard IV).

Zadaniem uczestnika jest zapoznanie się z tekstem M. Woynarowskiej-‑Sołdan, dotyczącym autoewaluacji klimatu społecznego szkoły^[1].

Po przeczytaniu tekstu należy się zastanowić, w jaki sposób wykorzystać zaproponowane w nim narzędzia do diagnozowania klimatu społecznego zarządzanej przez siebie szkoły.

Zadaniem uczestników sieci jest przeprowadzenie w szkole badania z użyciem co najmniej jednego z zaproponowanych narzędzi (spośród poznanych lub zweryfikowanych podczas wcześniejszego spotkania).

2. Przygotowanie i przeprowadzenia spotkania z nauczycielami na temat diagnozowania klimatu społecznego naszej szkoły.

Przygotowując się do spotkania z nauczycielami na temat klimatu społecznego należy pamiętać, że sposób prowadzenia spotkań jest odbiciem kultury organizacyjnej szkoły (jest więc elementem klimatu społecznego szkoły).

Ważnym elementem każdego zebrania jest przedstawienie uczestnikom celu spotkania i oczekiwanych rezultatów.

Proponuje się, aby pokazać nauczycielom wypracowane w czasie spotkania stacjonarnego „rybi szkielet” (zidentyfikowane przez grupę dyrektorów szkół najczęstsze czynniki ryzyka w środowisku szkolnym) oraz „ranking diamentowy” (zidentyfikowane i ułożone w określonym porządku czynniki chroniące przed podejmowaniem zachowań ryzykownych).

Kulminacyjnym punktem spotkania powinna być praca w mniejszych grupach nad wyborem narzędzi badawczych i przydziału zadań. Nauczyciele powinni zostać poinformowani, że

mają możliwość modyfikacji zaproponowanych narzędzi (dostosowanie ich do pracy w ich środowisku). Rolą dyrektora powinno być inicjowanie postaw twórczych.

Po zakończeniu pracy w grupach nauczyciele spotykają się ponownie w jednej sali i ustalają szczegółowy harmonogram prac badawczych oraz termin następnego spotkania, w czasie którego omówione zostaną wyniki badań.

Dyrektor lub liderzy zespołów zadaniowych zobowiązani są do konsekwentnego przestrzegania ustalonych reguł i terminów.

      3. Organizacja badań wewnętrznych klimatu społecznego szkoły.
Na tym etapie dyrektor nadzoruje pracę zespołów badawczych, wspiera nauczycieli oraz wskazuje przydatną literaturę.

Jeśli istnieją w szkole takie możliwości techniczne – inicjuje powstanie miniplatformy internetowej (na szkolnym serwerze), na której nauczyciele będą się mogli dzielić uwagami na temat badań i wyników z badań.

4. Spotkanie robocze rady pedagogicznej poświęcone wynikom badań diagnostycznych klimatu społecznego szkoły.

Spotkanie rady pedagogicznej, w czasie której będą prezentowane wyniki przeprowadzonych badań powinno mieć charakter roboczy – służyć opracowaniu wniosków i rekomendacji. Nauczyciele na bazie tych wniosków mogą opracować zbiór praktycznych rozwiązań przydatnych w ich codziennej pracy. Należałoby też zwrócić uwagę, że jeśli rekomendacją będzie wypracowanie jakiegoś rozwiązania w jednostce czasu, to kluczowe jest monitorowanie i sprawdzenie, czy to rozwiązanie sprawdza się (czy są efekty prowadzonych działań).

Nie należy uciekać od komunikowania wyników badań innym członkom szkolnej społeczności (rodzicom, uczniom). Rekomenduje się, aby w spotkaniu roboczym wzięli udział członkowie rady rodziców, inni rodzice i uczniowie. W ten sposób opracowane wnioski i rekomendacje będą miały większą wagę (tym samym wzrośnie poziom zaufania do siebie). Można oczekiwać, że samo takie spotkanie wpłynie na poprawę klimatu społecznego szkoły.

Dzielenie się doświadczeniami i refleksjami na platformie (tematy do dyskusji):

• Autoewaluacja klimatu społecznego szkoły – czy jest kluczem do rozwoju?
• Wdrażanie wyników badań z autoewaluacji – szanse i zagrożenia.
• Gotowość rodziców i uczniów do uczestnictwa w poprawie klimatu społecznego szkoły.

Bibliografia do spotkania:

Łobocki M., (2006), Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Łobocki M., (2007), Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kirby A., (2003), Gry Szkoleniowe 2, Warszawa: Oficyna Ekonomiczna.

Konarzewski K., (2000), Jak uprawiać badania oświatowe? Metodologia praktyczna, Warszawa: WSiP.

Pilch T., Lepalczyk I., (1993), Pedagogika społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Pytka L., (1986), Teoretyczne problemy diagnozowania w wychowaniu resocjalizującym, Warszawa: Wydawnictwa UW.

Ostaszewski K., (2005), Nowe definicje poziomów profilaktyki, „Remedium” nr 7–8.

Ostaszewski K., Borucka A., (2005), Obszary diagnozy w szkole, „Remedium” nr 9.

Szymańska J. (red.), (2005), Profilaktyka w szkole. Poradnik dla nauczycieli, Warszawa: CMPPP MEN,

[online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: http://poradnik.metis.pl

Palka S., (2006), Metodologia. Badania. Praktyka pedagogiczna, Gdańsk: GWP.

Bibliografia samokształceniowa:

Anderson R.C., (2003), Organizacja zebrań – praktyczny poradnik dla tych, którzy nie lubią tracić czasu, Warszawa: Liber.

Babbie E., (2013), Podstawy badań społecznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Doyle M., Straus D., (1997), Sposób na dobre zebranie, Warszawa: Wydawnictwa Samorządowe FRDL.

Jaszczyk T., Sołtysiak M., (2006), Organizowanie spotkań służbowych. Poradnik dla ucznia, Radom: Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: http://edukacja.darsa.pl

Narzędzia do autoewaluacji Szkoły Promującej Zdrowie, zeszyt 11, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.ore.edu.pl

Uwagi

Ćwiczenie pozwala zbudować relacje wewnątrz grupy, ale też sprawdzić, w jaki sposób uczestnicy postrzegają siebie nawzajem. W pewnym sensie uczestnicy stawiają diagnozę stanu aktualnego (na podstawie kliku pobieżnych cech) i prognozują przyszłość. Prowadzący po wykonaniu ćwiczenia wskazuje na elementy, które o tym świadczyły. Zakłada się, że ćwiczenie ma pomóc uczestnikom zrozumieć pojęcie: „diagnoza” i nauczyć sposobów diagnozowania szkolnej rzeczywistości.

Na podstawie zamieszczonych na platformie „map pogodowych” poszczególnych szkół koordynator tworzy jedną przykładową mapę (mapę należy przykleić do dużego arkusza papieru). Każda grupa pracuje ze swoją mapą (dlatego należy przygotować wcześniej odpowiednią liczbę kopii mapy).

W 2006 r. Pracownia Promocji Zdrowia Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej opublikowała specjalne wydania zeszytów Edukacja Zdrowotna i Promocja Zdrowia 

w Szkole: Zeszyt nr 10 Koncepcja i zasady tworzenia szkoły promującej zdrowie (s. 1–46) zawiera podstawowe informacje o historii, koncepcji, strategii, strukturze oraz etapach działań w Szkole Promującej Zdrowie (SzPZ). W zeszycie nr 11 Narzędzia do autoewaluacji „Szkoły Promującej Zdrowie” (s. 47–159) zamieszczono informacje o zasadach przeprowadzania badań ewaluacyjnych oraz materiały do ich przeprowadzenia: instrukcje, kwestionariusze ankiet, arkusze, wzory raportów z ewaluacji dla wszystkich pięciu standardów SzPZ

Spotkanie 3.

Spotkanie stacjonarne

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Partycypacyjny model tworzenia programów: wychowawczego
i profilaktyki.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Szczegółowa analiza przepisów prawa dotyczących tworzenia w szkole programów: wychowawczego i profilaktyki.

Wprowadzenie

Głównym celem tego spotkania jest wypracowanie strategii działań, dzięki którym w proces tworzenia programów: wychowawczego i profilaktyki będą zaangażowani w większym stopniu rodzice, a także w pewnym zakresie uczniowie. Dobrym ćwiczeniem, który wprowadzi uczestników w „klimat” spotkania jest ćwiczenie „Bambus” (opis ćwiczenia w załączniku 58).

Prowadzący spotkanie wykorzystuje te argumenty w ciągu całego spotkania.

Analiza przepisów prawa (wykład + dyskusja moderowana).

Prowadzący spotkanie prezentuje uczestnikom zbiór przepisów prawa oświatowego, które w sposób pośredni odwołują się do programów wychowawczych i profilaktyki. W trakcie prezentacji uczestnicy mają prawo wypowiedzieć się, co ich skuteczności i przydatności w budowaniu pozytywnego klimatu szkoły.

Wykaz aktów prawa do omówienia w czasie prezentacji:

1. Art. 54 ustawy o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2527 z późn. zm.);
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. nr 61, poz. 624 z późn. zm.) Załącznik nr 2 (w szczególności: par. 2, 11, 14 i 16);
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2009 r. nr 4, poz. 17);
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz.U. z 2003 r. nr 26, poz. 226).

Warto, aby uczestnicy na podstawie przepisów dostrzegli, że prawo daje szkole wiele możliwości wspierania rodziców. Warto, aby działania planowane w oparciu o akty prawne były spójne i tworzyły swoistą strategię, która podlega systematycznej ocenie efektów.

2. Narzędzia implementacji strategii wychowawczych w szkole.

W tej części spotkania proponuje się przeprowadzenie warsztatu, który poprzedzić należy cytatem J.M. Lehnera: „Implementacja strategii jest poszukiwaniem zasobów, których właściwe (odpowiednie do warunków, warunkowe) zastosowanie prowadzi do osiągnięcia strategicznych celów organizacji”

W kontekście sformułowanych wcześniej wniosków warto omówić myśl J.M. Lehnera – Czy pomimo tego, że jest ona skierowana ogólnie do organizacji – opisuje to, co ma miejsce w szkołach?

Pytania pomocnicze do pracy w grupach:

• Czy szkoła ma wizję wychowawczą? (cel strategiczny)
• Czy szkoła ustala priorytety wychowawcze na dany rok szkolny? Jeśli tak, kto decyduje o ich wyborze?
• Jak mierzy się w szkole efekty oddziaływań wychowawczych?
• Czy w szkole są narzędzia, za których pomocą mierzy się spójność realnych oddziaływań wychowawczych w stosunku do tych zapisanych w szkolnych dokumentach.
• Jak często szkoli się pracowników w zakresie umiejętności wychowawczych?

Pomiędzy spotkaniami członkowie sieci prowadzili badania klimatu społecznego szkoły za pomocą ustalonych narzędzi. Powstały też harmonogramy działań na bazie uzyskanych wyników. W tej części warsztatu członkowie grupy mogą zastanowić się, jak skutecznymi narzędziami implementacji strategii  wychowawczych są przetestowane przez nich narzędzia diagnostyczne klimatu szkoły oraz podzielić się wnioskami, które zostały sformułowane na podstawie przeprowadzonej diagnozy.

3. Przykłady dobrych praktyk w zakresie współpracy rodziców i szkoły na rzecz ochrony uczniów przed zachowaniami ryzykownymi.

Prowadzący za I. Szymańską stawia następujące tezy:

Czynnikami chroniącymi uczniów przez zachowaniami ryzykownymi w dużej mierze są:

• silna więź emocjonalną dzieci z rodzicami,
• zainteresowanie uczniów nauką szkolną (uczeniem się)
• poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów społecznych

Można też odwołać się do wymagań stawianych przez państwo w rozporządzeniu w sprawie nadzoru pedagogicznego (por. załącznik 60).

Tezy te można uporządkować też w następujące grupy tematyczne, wokół których można skupić dyskusję:

• szkoła miejscem wspierającym więzi rodzinne,
• szkoła ucząca się,
• szkolny system norm i zasad,
• szkoła dla wartości,
• szkoła jako autorytet społeczny.

4. Tworzenie partycypacyjnych modeli programów: wychowawczego i profilaktyki.

Pojęcie partycypacji można zdefiniować jako mniej lub bardziej bezpośrednie uczestnictwo obywateli w życiu społecznym, publicznym
i politycznym. Termin partycypacja, stosowany na ogół z dodatkowym określeniem, np. społeczna, obywatelska, publiczna, indywidualna, wspólnotowa, wertykalna, horyzontalna, używany jest w trzech zasadniczych znaczeniach^[2]

W odniesieniu do tej części spotkania członkowie sieci będą się zastanawiać nad tym, jak zwiększyć uczestnictwo rodziców w tworzeniu programu wychowawczego i profilaktyki.

Warunkiem przystąpienia do proponowanego ćwiczenia jest przyjęcie stanowiska, że partycypacja rodziców w omawianym aspekcie nie jest zadowalająca i konieczne są kroki, które zwiększą uczestnictwo rodziców.

Prowadzący spotkanie proponuje uczestnikom dyskusję metodą metaplanu (załącznik 60).

Problem: Jak zwiększyć partycypację rodziców w tworzeniu szkolnego programu wychowawczego i programu profilaktyki?

Po prezentacji wniosków przez liderów zespołów główny prowadzący spotkania podsumowuje pracę w grupach, zachęca do zadawania pytań.

Prowadzący proponuje uczestnikom, aby przygotowali prezentację multimedialną na jeden z tematów, który omawiano w czasie spotkania:

• szkoła miejscem wspierającym więzi rodzinne,
• szkoła ucząca się,
• szkolny system norm i zasad,
• szkoła dla wartości,
• szkoła jako autorytet społeczny.

Celem prezentacji ma być podzielenie się przykładami dobrych praktyk
w tym zakresie. Przygotowane prezentacje należy umieścić na platformie

Potrzebne materiały, pomoce

• Prezentacje przygotowane wcześniej przez dyrektorów – członków sieci, sprzęt multimedialny do prezentacji, kartka z cytatem J.M. Lehnera, do analizy przepisów prawa: sprzęt do prezentacji, wydruki wskazanych aktów prawa lub ich fragmenty, długi bambusowy kij.
• Załączniki 58-60.

Pomiędzy spotkaniami

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Badanie oczekiwań rodziców wobec szkoły w aspekcie wspierania ich w wychowywaniu.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Spotkanie dyrektora z radą rodziców w celu omówienia sposobów badania oczekiwań wychowawczych rodziców.

Dyrektor szkoły zaprasza członków rady rodziców oraz chętnych rodziców z każdej klasy, którzy nie wchodzą w skład RR, do udziału w spotkaniu na temat oczekiwań wychowawczych rodziców wobec szkoły.

W czasie spotkania dyrektor prezentuje rodzicom model współpracy szkoły i rodziców nad tworzeniem programów: wychowawczego i profilaktyki.

Zaprezentowany model ma za zadanie skłonić uczestników spotkania do dyskusji. Dyrektor w roli moderatora powinien skupić się na następujących kwestiach/tezach:

• Rodzice jako pierwsi wychowawcy są odpowiedzialni za wychowanie swoich dzieci.
• Szkoła wspiera rodziców w wychowaniu (jej rola jest w tym względzie wyłącznie wspomagająca).

Konsekwencją tak postawionych tez jest to, że jeśli szkoła ma wspierać rodziców w wychowaniu, ważne jest, aby dać im możliwość określenia w czym szkoła ma im pomóc.

W toku dyskusji pojawi się prawdopodobnie problem z ujednoliceniem potrzeb wszystkich rodziców. W związku z tym dyrektor może zaproponować następujące rozwiązanie: rodzice na poziomie klasy ustalają wartości  wychowawcze, które są wspólne dla tej grupy.

Mottem przewodnim spotkania poświęconego wartościom mogą być następujące myśli:

• Nie istnieje wychowanie bez wartości. „Kto wychowuje, wartościuje”
  (W. Brezinka).
• Nie da się sensownie mówić o wychowaniu poza wartościami
  (M.F. Kaplen).

Rodzice otrzymują np. listę wartości wychowawczych i w toku dyskusji lub głosowania ustalają, które wartości ich najbardziej łączą. Proponuje się, by skupić się na 2–3 najważniejszych wartościach.

Następnie do każdej wartości rodzice proponują działanie, którego realizacji oczekują od nauczycieli, które ich zdaniem jednocześnie będzie pełniło funkcję wspierającą w wychowaniu ich dzieci.

Dla szkoły/wychowawcy klasy będzie to swoista rekomendacja.

Podobny algorytm można przyjąć w zakresie tworzenia programu profilaktyki.

Rodzice są zachęcani do sformułowania wspólnych odpowiedzi na pytania:

• Co jest największym zagrożeniem dla naszych dzieci?
• Co je przed ty ochroni?

Proponuje się, aby rodzice w klasie wspólnie ustalili 2–3 najważniejsze czynniki ryzyka, a następnie zastanowili się, jakie działania będą chroniły ich dzieci przed tymi czynnikami. Ponadto rodzice powinni określić działanie o charakterze profilaktycznym, jakie szkoła może zorganizować wobec rodziców.

Jeśli zaproponowany model uzyska aprobatę większości, wówczas należy ustalić terminarz spotkań rodziców z wychowawcami klas oraz rodzica-lidera, który będzie moderował zebranie na temat wartości wychowawczych oraz działań profilaktycznych.

Jeśli nie uzyska aprobaty większości, należy znaleźć inne, satysfakcjonujące rozwiązanie.

2. Przeprowadzenie badań wśród rodziców na temat ich oczekiwań wychowawczych (wspieranie rodziców w wychowaniu).

Rodzic – lider klasy w porozumieniu z wychowawcą klasy organizują zebranie. W czasie zebrania przeprowadza się badanie oczekiwań wychowawczych rodziców wobec szkoły.

Konkluzja z zebrania może mieć postać tabel:

Wartości ważne w wychowaniu naszych dzieci i propozycje działań wspierających rodziców.

Działania profilaktyczne podejmowane przez szkołę

Badanie można przeprowadzić także wśród uczniów i dane uzyskane z tych badań zestawić z wynikami badań przeprowadzonych wśród rodziców.

3. Ponowne spotkanie dyrektora z radą rodziców w celu omówienia wyników badań. Zawiązanie koalicji na rzecz budowania partycypacyjnych modeli programów: wychowawczego i profilaktyki.

Rodzice – liderzy klas – przesyłają wyniki (tabele) do koordynatora rodziców (może nim być przewodniczący rady rodziców). W czasie zebrania przedstawia on wyniki zbiorcze (np. w formie prezentacji multimedialnej).

Każdy z uczestników zebrania ma okazję do wypowiedzenia się. Wskazane jest, aby w zebraniu uczestniczyli przedstawiciele nauczycieli i uczniów.

W czasie spotkania warto omówić, w jaki sposób informacje
o oczekiwaniach wychowawczych rodziców możemy wykorzystać do codziennej pracy. Efektem pracy powinno być ustalenie działań, które uwzględnią oczekiwania. Warto zastanowić się w jaki sposób można kontynuować współpracę z rodzicami. Dyrektor jako moderator zebrania kieruje dyskusję na ważne elementy współpracy z rodzicami.

Dyrektorzy na platformie dzielą się doświadczeniami, jakie zdobyli w czasie spotkań z radami rodziców.

Zagadnienia do omówienia na forum:

• Zaangażowanie rodziców we współtworzenie programów: wychowawczego i profilaktycznego.
• Spójny system oddziaływań wychowawczych – szanse czy fikcja?

Bibliografia do spotkania:

Garstka T., Leśniewska K. (oprac.), (2008), Jak tworzyć program wychowawczy szkoły – opis modelu. Poradnik dla szkół, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.ore.edu.pl

Hausner J. (red.), (2009), Komunikacja i partycypacja społeczna. Poradnik, Kraków [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.msap.uek.krakow.pl

Noga G., (2008), Struktura procesu implementacji strategii przedsiębiorstwa, „Zeszyty Naukowe UE w Krakowie” nr 774, s. 35–49.

Olech A. (red.), (2008), Partycypacja publiczna. O uczestnictwie obywateli w życiu wspólnoty lokalnej, Warszawa: ISP. [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.decydujmyrazem.pl

Szymańska J., (2002), Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa: CMPPP.

Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. nr 61, poz. 624 z późn. zm.) Załącznik nr 2.

Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2012 r. poz. 977 z późn. zm.).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz.U. z 2003 r. nr 26 poz. 226).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. 2015, poz. 1270).

Spotkanie 4.

Spotkanie stacjonarne

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Trening umiejętności wychowawczych.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Klimat społeczny klasy.

Spotkaniom towarzyszą zabawy grupowe, które mają różne cele. Proponowany tutaj zestaw ćwiczeń i technik ma przede wszystkim pomóc przygotować dyrektorów do roli lidera procesów  wychowawczych.

Ćwiczenie wprowadzające „Cztery klasy” (załącznik 61).

Kiedy już wszystkie grupy zaprezentują swoje scenki można wyświetlić na ekranie nazwy czterech klimatów społecznych klasy szkolnej wg typologii A. Sztejnberga:

• autokratyczno-życzliwy,
• demokratyczno-życzliwy,
• autokratyczno-wrogi
• obojętnego leseferyzmu.

Uczestnicy spotkania dopasowują odegrane scenki do podanych nazw klimatów. Następnym krokiem jest dyskusja o tym, jak postawa nauczyciela wpływa na klimat społeczny klasy.

2. Określanie zasobów własnych nauczyciela wychowawcy.

Ćwiczenie 1. „Dzban i kamienie

Prowadzący daje każdemu uczestnikowi jedną kartkę z opowiadaniem A. de Mello Dzban i kamienie oraz drugą kartkę, na której narysowany jest schematycznie dzban (załącznik 62).

Uczestnicy indywidualnie czytają opowiadanie. Następnie we wnętrzu dzbana wpisują wartości, którymi kierują się w życiu.

Tylko osoby chętne prezentują „zawartość” swojego dzbana.

Ćwiczenie 2. Ja w roli lidera procesów wychowawczych.

Każdy z uczestników rysuje sylwetkę postaci – symbol własnej osoby (załącznik 63).

Wokół sylwetki należy zapisać:

• po lewej stronie: swoje mocne strony jako nauczyciela wychowawcy,
• po prawej stronie: swoje mocne strony w roli lidera nauczycieli wychowawców.

Następnie sylwetki można powiesić w jednym miejscu i przyjrzeć się, które
z cech są wspólne dla wszystkich.

Ćwiczenie kończy dyskusja nad rozwojem cech, które są ważne z punktu widzenia lidera – osoby jednocześnie zarządzającej i kreującej klimat społeczny szkoły.

3. Sposoby na odkrywanie zasobów dziecka.

Ćwiczenie 3. Wspomnienie dzieciństwa.

Uczestnicy pracują w parach. Zadaniem jest przypomnienie sobie różnych sytuacji z okresu dzieciństwa, które miały wpływ na pozytywną ocenę klimatu klasy, identyfikację siebie z klasą i wychowawcą.

Następnie prowadzący zachęca do rozmowy, na ile wspomnienia
z dzieciństwa mają wpływ na obecne postrzeganie dobrego klimatu klasy.

Ćwiczenie 4. Cele wychowawcze

Uczestnicy tworzą kilka zespołów (trzy-, czteroosobowych). Każda z grup otrzymuje opakowanie plasteliny. Każdy wałek plasteliny symbolizuje aktualne zasoby dziecka. Zadaniem grupy jest nazwanie tych zasobów,
a następnie określenie celów, do których zmierzamy,

wychowując dzieci (grupa odpowiada na pytania:

• Jak klimat szkolny może kształtować dany zasób?
• Co jest celem oddziaływań wychowawczych?
• Jaką mamy wizję człowieka za 10, 20 lat?).

4. Wybrane techniki usprawniające komunikację w klasie.

Ćwiczenie 5. Kwadratura komunikacji.

Celem tego ćwiczenia jest zrozumienie, jak ważna dla budowania klimatu społecznego klasy jest dobra komunikacja (załącznik 64).

5. Tworzenie ram etosu nauczyciela wychowawcy (wychowawca doskonały).

Ćwiczenie 6. Wychowawca doskonały.

Etos to nośnik wartości, norm i wzorów i postępowania przyjętych przez daną grupę ludzi. Uczestnicy w parach lub grupach tworzą obraz idealnego nauczyciela wychowawcy. Zdjęcia plakatów należy umieścić na platformie internetowej.

Potrzebne materiały, pomoce

• 4 koperty, 4 kartki z opisem klimatów społecznych, sprzęt multimedialny do prezentacji, wydruk opowiadania A de Mello, kartka z rysunkiem dzbana, kartka z rysunkiem postaci (dla każdego uczestnika), przybory do pisania, 3–4 opakowania plasteliny (po 1 na grupę); kartki A4, przybory do pisania, koperty, przygotowane wcześniej kwadraty, notatniki, przybory do pisania, aparat fotograficzny.
• Załączniki 61-64.

Pomiędzy spotkaniami

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Skuteczny wychowawca.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Dzielenie się z nauczycielami wiedzą i umiejętnościami zdobytymi w czasie spotkania 4. Przeprowadzenie szkolenia – treningu umiejętności wychowawczych.

Dyrektor organizuje szkolenie wewnętrzne – trening umiejętności wychowawczych, wykorzystując ćwiczenia, w których uczestniczył na 4. spotkaniu stacjonarnym dla członków sieci.

Rekomenduje się, aby w warsztacie wzięli udział wszyscy nauczyciele – wychowawcy. Celem warsztatów dla nauczycieli jest pogłębienie refleksji nad stylami wychowawczymi nauczycieli i ich rolą w kształtowaniu pozytywnego klimatu społecznego klasy.

2. Analizowanie wspólnie z nauczycielami programów wychowawczych klas.

W polskiej szkole tworzy się wiele wewnętrznych dokumentów. Są nimi m.in. szkolny program wychowawczy oraz programy wychowawcze poszczególnych klas.

Celem spotkania jest zastanowienie się, w jakim stopniu programy wychowawcze klas są spójne ze szkolnym programem wychowawczym.

Przykładowe pytania do analiz (wraz z propozycją oceny punktowej) w Załączniku 65.

Wynik na poziomie 12 i więcej punktów wskazuje na przemyślany charakter programu. Wychowawca na podstawie analizy może wskazać te obszary swojej pracy wychowawczej, które wymagają doskonalenia.

Dyrektor analizując wspólnie z nauczycielami programy wychowawcze, uzyskuje informacje zwrotne o słabych i mocnych stronach programów wychowawczych.

Dyrektorzy na platformie dzielą się doświadczeniami, jakie zdobyli w czasie spotkań z nauczycielami.

Zagadnienia do omówienia na forum:

• Czego potrzebują nauczyciele, aby tworzyć spójne z programami szkolnymi programy
• wychowawcze klas?
• Doskonalenie nauczycieli w zakresie tworzenia programów wychowawczych – analiza potrzeb z perspektywy dyrektora i nauczycieli.

Bibliografia do spotkania:

Dudzikowa M., (2002), W stronę emacypacyjnego autorytetu, „Polonistyka” nr 3, s. 132–137.

Groenwald M., (2002), Dlaczego nauczycielom trudno zasłużyć na szacunek, „Nowa Szkoła” nr 5, s. 28–31.

Mello de. A, opowiadanie: Dzban i kamienie [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie:  http://gimnazjum-zychlin.pl/download/kamienie.pdf

Mizerek H., (1999), DYSKURSY współczesnej edukacji nauczycielskiej: między tradycjonalizmem a ponowoczesnością. Debata nad modelem nauczyciela, Olsztyn: Wydawnictwo UWM.

Sztejnberg A., (2004), Komunikacyjne środowisko nauczania i uczenia się, Wrocław: Wydawnictwo Astrum.

Spotkanie 5.

Spotkanie stacjonarne

Tematyka
(wynikająca z planu działań)

Ewaluacja procesów wychowawczych i profilaktycznych –
ocena oddziaływań szkoły podjętych w sferze budowania przyjaznego klimatu społecznego.

Opis przebiegu
(działania, zadania)

1. Analizowanie wybranych wyników badań nad klimatem społecznym.

Ćwiczenie 1. „Procedura U”

Członkowie sieci spotkali się z nauczycielami wychowawcami w celu analizy programów pogłębioną refleksję nad związkiem między klimatem społecznym, jaki panuje w klasie, a tym, co nauczyciel zapisał w swoim programie wychowawczym.

Uczestnicy mogą teraz pracować pojedynczo lub w parach. Każdy otrzymuje schematyczny rysunek „Procedury U” (załącznik 66).

Zadaniem uczestników jest przenalizowanie wspomnianej sytuacji załączonego schematu. Kiedy wszyscy już skończą swoje opisy, prowadzący spotkanie zachęcą do wymiany myśli i spostrzeżeń.

Analiza tekstu R. Otręby pt. Klimat szkolny w badaniach międzynarodowych szkół grupy wyszehradzkiej.

Prowadzący umieszcza tekst na platformie na kilka dni przed datą spotkania z prośbą o zapoznanie się z nim.

W dniu spotkania stacjonarnego osoba prowadząca prezentuje na slajdach najważniejsze tezy zawarte w artykule:

• Otwarty klimat organizacyjny charakteryzuje dyrektorów, którzy są pewni swoich decyzji, cechuje ich otwartość na propozycje. Nauczyciele w takich szkołach wykazują z kolei duży stopień wiary w siebie i wierzą mocno w efektywność swojej pracy.
• Stosunki między uczniami a nauczycielami są miernikiem klimatu społecznego.
• Wymagania stawiane szkołom, będące z jednej strony wskazówkami dla dyrektorów szkół co do kierunków polityki oświatowej państwa, odgrywają ważną rolę indykatorów klimatu społecznego.

Uczestnicy prowadzą dyskusje nad zaprezentowanymi tezami, a swoje uwagi zapisują na flipczarcie.

Tezy warto też wydrukować i przykleić w centralnym miejscu kartki na flipczarcie.

2. Metodologia ewaluacji procesów wychowawczych i profilaktycznych.

Metodologia badań ewaluacyjnych powinna być adekwatna do postawionych pytań ewaluacyjnych.

Prowadzący rozdaje uczestnikom paski papieru (w wymiarach minimum 10
x 20 lub dłuższe), na których zapisuje się pytania ewaluacyjne. Następnie należy dokonać klasyfikacji pytań.

Kolejnym krokiem w metodologii badań ewaluacyjnych jest dobór odpowiednich narzędzi i techniki badawczych. Uczestnicy dzielą się na mniejsze grupy i w nich zastanawiają się, jakie narzędzia i techniki dobrać do sklasyfikowanych wcześniej pytań.

Osoba prowadząca może przygotować „wizytówki”, na których będą wypisane nazwy technik i narzędzi badawczych.

Zebrane w ten sposób informacje utworzą schemat – mapę mentalną (załącznik 67).

3. Przygotowanie koncepcji badań ewaluacyjnych klimatu społecznego szkoły i klasy.

Projektu ewaluacji składa się z następujących elementów:

• przedmiot badania ewaluacyjnego,
• główne problemy badawcze,
• pytania kluczowe,
• kryteria ewaluacji,
• metody badawcze,
• harmonogram ewaluacji,
• format raportu i sposób upowszechnienia wyników.

Uczestnicy w grupach tworzą pomysł na przeprowadzenie badań, które
w ich ocenie będą najbardziej użyteczne. Osoba prowadząca może  przygotować też prezentację, która będzie zawierała informacje o Lessons Learned^[3], te z kolei będzie można wykorzystać w ramach prowadzonej ewaluacji.

4. Ewaluacja pracy sieci.

Organizator spotkań stacjonarnych w porozumieniu koordynatorem sieci rozdaje uczestnikom ankiety ewaluacyjne

Potrzebne materiały, pomoce

• Rysunek „Procedura U” (dla każdego uczestnika), artykuł R. Otręby (przesłany mailowo), sprzęt multimedialny do prezentacji, kartki z tezami R. Otręby; flipczart, notatniki, materiały do pisania, flipczart, różne kolorowe karteczki, pisaki, ankiety ewaluacyjne dla uczestników sieci.
• Załączniki 66-67.

Bibliografia do spotkania:

Ciężka B., Planowanie ewaluacji wewnętrznej w szkole (placówce) wraz z przykładami projektów ewaluacji, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji, [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.npseo.pl

Lessons Learned [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.theriac.org

Otęrba R., Klimat szkolny w międzynarodowych badaniach grupy wyszehradzkiej, Waszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji, [online] [dostęp 06.10.15]. Dostępne na stronie: www.npseo.pl