Blog użytkownika Arkadiusz Filipek
Motto blogu

Uzależnienie od Telefonów: Cichy Problem Nowoczesnego Świata

W dobie cyfrowej rewolucji, telefony komórkowe stały się nieodłącznym elementem naszego życia. Ułatwiają komunikację, dostęp do informacji, rozrywkę i pracę. Jednak to samo urządzenie, które oferuje tak wiele korzyści, może stać się źródłem poważnego problemu – uzależnienia. Uzależnienie od telefonu, często nazywane nomofobią (z ang. no mobile phone phobia), jest coraz szerzej rozpoznawanym zjawiskiem, dotykającym osoby w różnym wieku i o różnym statusie społecznym.

 

Czym Jest Uzależnienie od Telefonu?

Uzależnienie od telefonu komórkowego charakteryzuje się kompulsywną potrzebą korzystania z urządzenia, pomimo negatywnych konsekwencji. Nie jest to uzależnienie w tradycyjnym, chemicznym sensie, ale raczej uzależnienie behawioralne, podobne do uzależnienia od hazardu czy internetu. Osoby uzależnione odczuwają silny niepokój, lęk lub irytację, gdy nie mają dostępu do telefonu lub nie mogą z niego korzystać.

 

Objawy Uzależnienia od Telefonu

 Objawy uzależnienia od telefonu mogą być różnorodne i obejmować zarówno aspekty psychologiczne, jak i fizyczne:

  • Nadmierne korzystanie z telefonu: Spędzanie większości czasu na przeglądaniu mediów społecznościowych, graniu w gry, czytaniu wiadomości, nawet kosztem innych aktywności.

  • Niepokój i irytacja: Poczucie lęku, zdenerwowania, a nawet paniki, gdy telefon jest niedostępny, rozładowany lub nie ma zasięgu1.

  • Wycofanie społeczne: Preferowanie interakcji online nad kontaktami w świecie rzeczywistym, zaniedbywanie relacji z bliskimi.

  • Problemy z koncentracją: Trudności w skupieniu uwagi na zadaniach wymagających dłuższego skupienia, ciągłe odrywanie się w celu sprawdzenia telefonu.

  • Zaniedbywanie obowiązków: Niewywiązywanie się z obowiązków zawodowych, szkolnych czy domowych z powodu nadmiernego korzystania z telefonu.

  • Fizyczne dolegliwości: Bóle karku i pleców (tzw. "text neck"), zmęczenie oczu, zespół cieśni nadgarstka, problemy ze snem2.

  • Tolerancja i eskalacja: Potrzeba coraz częstszego i dłuższego korzystania z telefonu, aby osiągnąć ten sam poziom satysfakcji.

  • Nieudane próby ograniczenia: Wielokrotne, nieskuteczne próby zmniejszenia czasu spędzanego z telefonem.

 

Przyczyny i Czynniki Ryzyka

 Wiele czynników może przyczynić się do rozwoju uzależnienia od telefonu:

  • Dopamina: Korzystanie z telefonu, a zwłaszcza otrzymywanie powiadomień i "lajków", stymuluje wydzielanie dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za uczucie przyjemności i nagrody. Tworzy to pętlę wzmocnienia, zachęcając do dalszego używania telefonu.

  • Lęk społeczny i samotność: Osoby z lękiem społecznym lub poczuciem samotności mogą szukać w telefonie ucieczki i substytutu dla prawdziwych interakcji3.

  • Stres i nuda: Telefon może służyć jako narzędzie do radzenia sobie ze stresem lub wypełniania pustki w chwilach nudy.

  • Wzorce zachowań: Obserwowanie nadmiernego korzystania z telefonów przez rówieśników, rodzinę czy w mediach może normalizować takie zachowanie.

  • Dostępność i wszechobecność: Telefony są zawsze pod ręką, co ułatwia kompulsywne korzystanie.

  • Aplikacje i algorytmy: Projektowanie aplikacji i mediów społecznościowych ma na celu maksymalizację zaangażowania użytkownika, co sprzyja uzależnieniom.

 

Konsekwencje Uzależnienia od Telefonu

 Uzależnienie od telefonu może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego, a także dla życia społecznego i zawodowego:

  • Problemy psychiczne: Depresja, lęki, obniżona samoocena, izolacja społeczna.

  • Problemy fizyczne: Bezsenność, wady postawy, problemy ze wzrokiem, bóle głowy.

  • Problemy w relacjach: Zaniedbywanie rodziny i przyjaciół, konflikty wynikające z nadmiernego korzystania z telefonu.

  • Problemy w pracy/szkole: Spadek produktywności, trudności w koncentracji, gorsze wyniki w nauce.

  • Ryzyko wypadków: Rozpraszanie uwagi podczas prowadzenia pojazdów lub przechodzenia przez ulicę.

 

Jak Radzić Sobie z Uzależnieniem od Telefonu?

 Rozpoznanie problemu to pierwszy krok do jego rozwiązania. Istnieje wiele strategii, które mogą pomóc w ograniczeniu nadmiernego korzystania z telefonu:

  1. Świadomość i monitoring: Korzystanie z aplikacji monitorujących czas spędzany na telefonie może pomóc uświadomić sobie skalę problemu.

  2. Ustalanie limitów: Określenie konkretnych godzin i miejsc, w których nie będziemy używać telefonu (np. podczas posiłków, przed snem, w sypialni)4.

  3. Wyłączanie powiadomień: Ograniczenie liczby powiadomień push, które ciągle rozpraszają naszą uwagę.

  4. Znajdowanie alternatywnych aktywności: Wypełnianie czasu wolnego innymi zajęciami, takimi jak sport, czytanie książek, spotkania z przyjaciółmi w świecie rzeczywistym, hobby.

  5. Detoks cyfrowy: Celowe, krótkie okresy bez dostępu do telefonu, aby "zresetować" mózg i odzyskać perspektywę.

  6. Profesjonalna pomoc: W przypadku poważnych uzależnień, które znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie, warto rozważyć terapię u psychologa lub psychoterapeuty. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest często skuteczna w leczeniu uzależnień behawioralnych.

 

Podsumowanie

Uzależnienie od telefonu to realne wyzwanie, które wymaga uwagi i świadomego działania. W pełni wykorzystując potencjał technologii, jednocześnie dbając o nasze zdrowie psychiczne i fizyczne, możemy czerpać z niej korzyści bez wpadania w pułapkę uzależnienia. Kluczem jest równowaga i świadome korzystanie z tych potężnych narzędzi, które zrewolucjonizowały nasze życie.

 

Przypisy Dolne

1 Nomofobia została zdefiniowana jako „lęk przed byciem bez telefonu komórkowego”. Zobacz King, A. L. S., Valença, A. M., Silva, A. C. O., Siqueira, C. M., Baczynski, T., Carvalho, M. R., & Nardi, A. E. (2014). Nomophobia: dependence on virtual environments or virtual relationships? Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(2), 92-96.

2 Więcej o fizycznych skutkach nadmiernego korzystania z telefonów można znaleźć w: Neupane, S., Jha, S., Tamrakar, A., & Shrestha, S. (2020). Prevalence of "text neck" and its association with smartphone use among young adults. Journal of Nepal Health Research Council, 18(45), 296-301.

3 Badania sugerują, że osoby z wyższym poziomem lęku społecznego są bardziej podatne na uzależnienie od smartfonów. Zobacz: Enez, B., & Gümüş, S. (2020). Relationship between social anxiety and problematic smartphone use: The mediating role of fear of missing out. Psychological Reports, 123(2), 528-542.

4 Wskazówki dotyczące zarządzania czasem ekranowym są powszechnie dostępne w poradnikach dotyczących zdrowego stylu życia i higieny cyfrowej. Przykładem jest publikacja "Digital Wellbeing" od Google czy "Screen Time" od Apple.


 

Bibliografia

 

  • King, A. L. S., Valença, A. M., Silva, A. C. O., Siqueira, C. M., Baczynski, T., Carvalho, M. R., & Nardi, A. E. (2014). Nomophobia: dependence on virtual environments or virtual relationships? Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(2), 92-96.

  • Neupane, S., Jha, S., Tamrakar, A., & Shrestha, S. (2020). Prevalence of "text neck" and its association with smartphone use among young adults. Journal of Nepal Health Research Council, 18(45), 296-301.

  • Enez, B., & Gümüş, S. (2020). Relationship between social anxiety and problematic smartphone use: The mediating role of fear of missing out. Psychological Reports, 123(2), 528-542.

  • Lapierre, M. A., & Rosenberg, R. J. (2020). The relationship between smartphone addiction and subjective well-being in emerging adults. Computers in Human Behavior Reports, 2, 100030.

  • Billieux, J. (2012). Problematic use of the Internet and mobile phones: Toward a continuum of dysfunctional practices. Current Addiction Reports, 1(2), 164-171.

  • Twenge, J. M. (2017). iGen: Why Today’s Super-Connected Kids Are Growing Up Less Rebellious, More Tolerant, Less Happy—and Completely Unprepared for Adulthood—and What That Means for the Rest of Us. Atria Books.


Komentarze

*
*
*
O mnie
Nauczyciel z wieloletnim stażem. Wicedyrektor i dyrektor szkoły.
Pedagog, nauczyciel wychowania fizycznego, geografii, doradztwa zawodowego.